Een tijd geleden zag ik de film 'Lady Chatterley'. Uiteraard is die gebaseerd op het beroemde boek; althans, op de derde versie daarvan. Ik vond het een prachtige film, en was blij dat hij van Franse makelij is, want erotiek en Engelsen: het blijft een lastige combinatie. Of de film beter is dan het boek zou ik niet weten. Daarvoor zou ik dat boek eerst moeten lezen. En of het daar van komt? Ik heb alweer een stapel debuten liggen. En van Paul Austers oeuvre resteren ook nog twee titels.
Wel zette de film me aan het denken over de vraag waar boeken beter in zijn dan films, en andersom. Een eerste categorie dient zich meteen aan: films zijn beter in seks dan boeken. Hoe je in een boek de edele schaamdelen benoemt is bijvoorbeeld al zo sfeerbepalend dat daar je daar nauwelijks overheen kunt virtuozen, als schrijver. Kies je het directe, het bedekte, het urologisch-gynaecologische? Voor je het weet is het porno, een Bouquetreeksroman of een voorbereiding op het artsexamen. En de verstrengelingen en gebaren, ook zoiets. Probeer dat maar eens in woorden. Benen raken verstrikt, polsen gedraaid, ruggen ontwricht, en algauw is de stemming weg. Licht uit, en slapen.
Maar boeken komen sterk terug als het gaat om duursport. Afzien tijdens poolreizen bijvoorbeeld. Er is best een aardige verfilming van de avonturen van Shackleton (met Kenneth Branagh), maar lees Roland Huntford over diezelfde reis, en je weet dat de film het hopeloos aflegt.
Dagenlang hetzelfde doormaken, op een ijsvlakte of in een boot, dat wordt al snel vrij saai om naar te kijken. Jaja, daar lopen ze weer, met die slee. Zo te zien is hij nog steeds zwaar. En o jee, nu gaat het ook weer sneeuwen. Gaap. Word je echter toegelaten in de hoofden van onze helden, door woorden, dan kan elke vorm van lijden worden meebeleefd, en wordt de verergering, dag na dag, een spannend verhaal.
Geen wonder dat ze in de verfilming van 'Touching the void', van bergbeklimmer Joe Simpson, de mannen zelf aan het woord lieten. De beelden vormden overigens wel een welkome aanvulling, want hoe het nou precies zat met al die kloven en hellingen, dat was mij al lezend toch niet zo duidelijk geworden.
Films zijn wel weer stukken beter in aan het huilen maken. Sinds het aapje Jolie Coeur in 'Alleen op de wereld' doodging, is het echte huilen om een boek bij mij wel zo'n beetje over. Sommige scenes grijpen me bij de keel, maar gebiggel van tranen? Dat gebeurt zelden. Bij film is dat anders. Zien lijden: het roept een haast fysiologische reactie op. Die natuurlijke empathie mis je in een boek. En vlak ook de invloed van muziek niet uit.
Misschien moeten boeken vergezeld worden van een soundtrack, om de emotie tijdens het lezen wat aan te zetten? Bij poezie doen ze dat al lang. Daar heet dat dan een lied. Nu proza nog! Ik ben voor het alternatieve audioboek. En de seksscenes worden op dvd bijgeleverd. Nee, niet alvast kijken. Hem er pas in doen als je op de bladzijde bent waar woorden het afleggen tegen beelden.