Weten hoe het is om een kind te krijgen. Nee. Weten hoe het is om met een man getrouwd te zijn die affaires heeft. Nee. Weten hoe het is om een kind te verliezen. Nee. Weten hoe het is om geen familie meer te hebben. Nee. Weten hoe het is om het land waar je in bent opgegroeid voorgoed te verliezen. Nee. Weten hoe het is om in armoede te sterven. Nee. Weten hoe het is om te sterven. Nee.
Je zou zeggen, afgaand op deze checklist, dat een roman schrijven over Maruca gedoemd is te mislukken. Want de vormende ervaringen in haar leven deel ik niet, althans niet voor zover ze gebonden zijn aan een tijd, een plaats, een persoon. Maar ik ken wel verlies, valse hoop, verlatenheid. Omstandigheden verschillen eindeloos, basale gevoelens zijn er gelukkig maar in een paar soorten. Dat wordt ook weer bevestigd nu ik bezig ben met leven nummer drie uit het boek van Paul Preston, over vier vrouwen tijdens de Spaanse burgeroorlog. Maar ik heb het al veel vaker gezien. Breng gevoelens terug tot hun essentie, en we hebben er allemaal ervaring mee.
Alleen het krijgen van een kind: kun je daarover schrijven als je dat zelf niet hebt meegemaakt? Ik bedoel niet het grootbrengen, maar letterlijk het krijgen: het moment dat een kind ter wereld komt. In 'De steniging' van Frenk van der Linden, de roman die inmiddels genomineerd is voor de Academica Debutantenprijs, komt een scene voor met een bevalling. Ik weet dat ik die las en dacht: kan dat, een man die een bevalling beschrijft, van binnenuit? Niet dat er veel op de scene valt aan te merken, tenminste voor zover ik dat na kan gaan, als onbevallen vrouw. Maar toch. Ik bleef me ervan bewust dat ik een scene las die door een man was geschreven. Of was het Van der Linden die aanwezig bleef, en niet zozeer zijn manzijn?
Het is sowieso opvallend hoe weinig bevallingen er beschreven worden in de literatuur. Of heb ik al die prachtige scenes toevallig gemist? Dan hoor ik graag waar ik die kan vinden. De enige die mij zo voor de geest staat is de bevalling in de serie over Martha Quest, van Doris Lessing. Ik weet dat ik destijds al dacht: he, waarom lees ik nu pas voor het eerst over een vrouw die een kind ligt te krijgen? Terwijl dat toch een van de meest intense ervaringen is die een mens kan hebben.
Een kind in je armen dragen, angst voelen om een kind dat ziek is, de radeloosheid als het kind je ontvalt: die gevoelens kan ik in hun heftigheid oproepen door te versterken wat ik op allerlei momenten heb gevoeld, aan een kraambed, aan een ziekbed, aan een sterfbed. Maar een bevalling, dat ken ik echt alleen van horen zeggen.
En horen zeggen: is dat wel genoeg, voor een roman? Want hoe laatdunkend er soms ook wordt gesproken over 'autobiografisch schrijven', uiteindelijk is elke vorm van schrijven juist dat. Zo opgesloten zitten we in wie we zijn, dat we alleen kunnen schrijven over wat we zelf hebben meegemaakt. Je in een ander verplaatsen is angst voelen bij de verlating door een man die niet de jouwe is, en pijn bij het verlies van een kind dat je nooit hebt gekregen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten