zondag 6 april 2008

De twee geboden


In 'The Second Plane', zijn collectie stukken over 11 september, noemt Martin Amis literatuur als een substituut voor religie in de moderne tijd. In de literatuur is immers verzameld wat Matthew Arnold typeerde als 'the best which has been thought and said'.

Ik vind het een goed idee, bij ontstentenis van een opperwezen dat zich voor eens en altijd bekend maakt. De deadline voor een ondubbelzinnige openbaring is inmiddels wel verstreken. Inzendingen na 11 september 2001 worden niet meer beoordeeld, ze dingen niet mee naar de hoofdprijs, en over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

Dus zijn we onder elkaar, met alleen een stapel boeken. Wat nu? Literatuur als religie betekent een overzichtelijke moraal, met maar twee geboden. Het opvolgen van die geboden veronderstelt echter een enorme vrijheid. De vrijheid van meningsuiting.

Het eerste gebod is: lees zoveel als je kunt van het beste wat gedacht is, en ook nog mooi gezegd. In goede boeken ontmoeten wij het wijste deel van anderen, en, als wij er ontvankelijk voor zijn, onszelf. Gemankeerde mensen zijn even boven zichzelf uitgestegen, en hebben vastgelegd wat zij toen zagen. Dat ze daarna weer neerstortten doet er niet toe. Het uitzicht blijft.

Het tweede gebod is: schrijf mee aan het beste wat gedacht en gezegd kan worden. Niet dat je zelf zeker kunt weten wat je werk waard is. Een educated guess is mogelijk, op zijn hoogst, als je je lange tijd aan het eerste gebod hebt gehouden. Maar ook dan is er tijdens het schrijven slechts een zin die zich moeiteloos vormt. Het is de vraag die je als schrijver nooit opschrijft, maar die steeds klinkt, een omvangrijk schaduwoeuvre in het leven roepend, met op elke regel van elke bladzijde die ene vraag. Is dit goed genoeg?

Geen opmerkingen: