Afgunst en nijd

Dit weekend las ik een boek dat ik graag zelf had willen schrijven. Niet omdat ik een meesterwerk op mijn naam wil hebben, al is dat natuurlijk niet per se erg. Nee, ik benijdde Cormac McCarthy het schrijfproces dat ik vermoed achter zijn prachtige roman 'The road'. Dat boek heeft zo'n stuwkracht, vanaf de eerste regel, dat moeilijk voor te stellen is dat de schrijver heeft zitten draaien op zijn stoel. Hoe beklemmend 'The road' ook is geworden, ik vermoed dat McCarthy er met genoegen aan heeft zitten werken. Duivels genoegen.

Het is begonnen met een paar goede keuzes. De setting van een postapocalyptisch Amerika, na een meteoorinslag of supervulkaanuitbarsting. Het thema van de eindtijd zingt rond, maar is ook klassiek. Ik denk aan andere geliefde boeken: 'The day of the Triffids', 'Oryx and Crake', 'De stad der blinden'. Dan twee personages, 'the man' en 'the boy', die geen namen nodig hebben omdat hun geschiedenis er nauwelijks nog toe doet. En een weg waarlangs zij naar het zuiden trekken, naar de kust, in een land dat geen land meer is, alleen nog maar een landschap.

Alles is bedolven onder as. De atmosfeer laat nauwelijks zonlicht door. Waar in het landschap grijstinten domineren, zien we mensen op hun zwartst. Zwart is de wanhoop van de vader en het zoontje, op een planeet die geen Aarde meer is, alleen nog een levenloze planeet, waar de kilte en onverschilligheid van het heelal niet langer afketsen op de dampkring, maar op de huid van de paar overlevenden. Zwart zijn de gruwelen waar zij mee in aanraking komen. Elke ontmoeting is een ontmoeting met de dood, of iets ergers: het verlies van menselijkheid. Eenmaal gegeven blijft gegeven. Al blijkt de waarheid toch grijzer dan dat.

'The road' is een beklemmend en toch poetisch boek. Zoiets lezen is een voorrecht. Maar lezen gaat snel: een paar uur en je bent er doorheen. Nooit meer kun je voor het eerst de tocht maken die je zojuist hebt afgelegd. Nee, dan schrijven. Schrijven vertraagt de reis, en vertelde tijd valt samen verteltijd. Uren worden maanden, jaren zelfs. Elke zin verover je op de leegte. Dat kerft een diepere groeve in het geheugen dan de zinnen die je leest, hoe mooi, hoeveel mooier, die ook zijn. Ik weet waarom ik schrijf. Ik schrijf omdat het de langzaamste vorm van lezen is.