Jaren geleden, in Australie, op de lange reis die de inspiratie werd voor 'Zuiderkruis', las ik Martha Gellhorn's kostelijke reisverslagen over haar meest vreselijke trips. 'Travels with myself and another' gaf troost, want ook ik vond reizen niet elke minuut van de dag zo amusant. Al langer had ik Gellhorn bewonderd, om haar mooie manier van oud worden. Stijlvol steil grijs haar en goed gekleed: zo was ze ooit te zien bij Adriaan van Dis, op hoge leeftijd. Kranig in haar opinies, ook.
Toen beging ik de fout een biografie van haar te lezen. Soms wil je dingen liever niet weten. Maar dat weet je altijd pas achteraf, als je ze al weet. Caroline Moorehead vertrouwde mij toe dat Gellhorn haar geadopteerde zoon te dik vond, en hem met die mening geregeld lastigviel, ook toen hij al ruim volwassen was. Sterker nog: ze nam een bizarre clausule op in haar testament. Zijn erfenis werd gerelateerd aan zijn gewicht op het moment van uitkeren. Hoe meer van het een, hoe minder van het ander. Dat zou hem wel leren.
Dit detail uit Gellhorn's leven ben ik nooit meer vergeten. Op de een of andere manier is het belangrijker dan alles wat ik aan haar bewonderde. Dat mag natuurlijk niet, maar het is wel hoe het werkt. Michael Holroyd schrijft daar ook over (zie de leeslijst), in zijn boek met essays over biografie en autobiografie: wat schrijvers en dichters vrezen 'is the eclipse in the reader's mind of all their illuminating work by all that drab experience'.
DaPiet (ga ook eens naar zijn blog, daar is het altijd leuk) vertelde mij nog zoiets, over Arthur Miller. Deed zijn zoontje met Down syndroom een week na de geboorte in een tehuis, en noemde hem nooit meer. Pas een paar weken voor zijn dood nam hij zijn zoon op in zijn testament. Voor zover ik weet zonder gewichtsclausule. Nou had ik niet speciaal een band met Miller, dus mijn wereld stortte niet in toen ik dit verhaal hoorde. Jung, ook zo'n geval. Je wilt niet weten wat die allemaal uitvrat. Laat ik maar ophouden.
Wat betekent dit nu voor mijn project? Wordt de poezie van Neruda minder mooi als je weet dat hij zijn relaties laf af liet lopen, een aanhanger van Stalin was, niet reageerde op het telegram met de doodstijding van zijn enige dochtertje? Nee, die poezie verandert niet. Maar het lezen ervan, dat kan door die kennis wel beinvloed worden. Misschien is dat ook niet erg.
Want Michael Holroyd citeert Hugh Kingsmill, die behartenswaardige woorden schreef over de kwestie van de vorm en de vent: 'to dismiss the poet and concern oneself only with the poetry has a specious air of diginity and superiority to personal gossip. But in practice the separation of poetry from the poet obscures the most important truth about literature, that no man can ever put more virtue into his words than he practices in his life.'
En Maruca? Wat ga ik straks van haar vinden? Het zal moeten blijken. Ik vermoed dat zij een mens was. Net als Gellhorn, Miller, Jung en Neruda.
3 opmerkingen:
Voorlopig wil ik alleen dit zeggen: zolang Neruda's ode aan de ui literair beter is dan zijn ode aan Stalin, blijf ik hem toch wel waarderen.
Voorlopig wil ik daar alleen op antwoorden: zolang jij mij laat lachen mag je best van voetbal houden!
Volgens mij werkt het alle kanten op. Stel je komt een acteur tegen waar je heel leuk mee hebt staan praten, maar eenmaal op het toneel speelt hij beroerd, daar wordt hij vaak toch wel minder leuk van. Of iemand die je enorm irritant vindt, maar die ineens geweldig blijkt te kunnen acteren...
Een reactie posten