Vandaag las ik in 'Pure pleasure' van John Carey. Ik zocht naar een boek dat mij op zou beuren of zou troosten. Een verslag van Carey's vijftig plezierigste leeservaringen moest daar toch toe in staan zijn? In de inleiding stelt hij zich voor dat hij de stapel boeken die hij kiest zal aanbieden aan een personage uit 'When the Sleepwalker Wakes' van H.G. Wells: Graham, die na een eeuwenlange coma ontwaakt in het jaar 2200, in een boekloze wereld.
Kijk, Graham: hier heb je vijftig boeken. Verder zijn ze allemaal verdwenen. Dat scenario stelt hoge eisen aan de selectie, beseft Carey. Geen standaardwerken die alleen interessant zijn voor literatuurvorsers (Ulysses!), maar boeken die toegankelijk zijn en toch raken aan de diepte van het leven. 'They will need to be really absorbing, to make him forget his ordeal. They will need to open a way to his own inner depths. They will need to make him laugh sometimes, and want to go on living.' Dat is nogal wat.
In mijn ervaring kan het knap lastig zijn een boek te vinden dat past bij dark nights of the soul, wanneer de geest onrustig is. Vanmiddag las ik een oud interview met Anna Enquist, waarin zij sprak over het verlies van haar dochter. Boeken bieden haar geen enkele troost, zei ze. Alleen de muziek geeft verlichting. Ze bedoelde: boeken lezen. Want ze is wel weer gaan schrijven, eerst gedichten, toen een roman. Poezie maken ging vanzelf; dat diende zich aan als behoefte. Proza schrijven was aanvankelijk een opdracht die ze zich stelde. Het zou verstandig zijn, de dagen vullen en structureren. Pas ver in het proces werd het ook weer prettig om te doen.
Soms vraag ik mij af wat lezen vermag als het er echt om gaat. Zelf lees ik intensief en met veel plezier als ik mij goed voel. Op mindere dagen weet ik een paar auteurs te vinden die goed gezelschap zijn. Nick Hornby: altijd prettig om dan over de vloer te hebben. Blijft zelf monter, maar snapt wel dat het niet altijd bal kan zijn in het leven. Het is dan meer de toon en de aanwezigheid van de schrijver die troost biedt dan wat hij of zij schrijft. Zo was Bill Bryson, enorm geestig als hij is, mij vandaag te opgewekt. Maar ik had ook geen zin in Sebald. Dat was dan weer het andere uiterste.
Wordt het nog een graadje erger, dan vallen meer en meer boeken af. Bijna niemand treft meer de juiste toon. Boeken zijn wat dat betreft net mensen. Ook wil ik mij niet meer identificeren met anderen, maar pure empathie ontmoeten. En welk boek voorziet daarin? Jaja, ik weet het wel: echte literatuur raakt aan universele thema's. Dus ook het thema van die zwarte dagen. Maar toch. Soms is de concentratie om via de omweg van een ander je eigen zielsverduistering te beleven, hoe universeel ook, niet goed op te brengen.
Dan zijn er andere, directere routes. Muziek, inderdaad. Kijken naar een boom. Een niet-papieren mens. En geduldig wachten tot deze eclips van de ziel weer voorbij zal zijn. En als dat geholpen heeft, dan komt vanzelf het moment dat ik naar mijn boekenkast loop, en denk: dit is een uitgelezen dag voor de nieuwe Amis of voor dat boek over literair darwinisme dat ik al een paar jaar heb staan. Survival of the fittest, maar dan voor boeken.
Toch zou ik nog wel eens willen horen, van Carey, en ook van Harold Bloom, die in 'How to read and why' ook al zo hoog opgeeft van het lezen, wat zij doen, op zwarte dagen. Pakken zij een goed boek? Of gaan zij zitten schrijven? Ik vermoed het laatste. Het is in ieder geval wat ik zelf altijd doe.
11 opmerkingen:
Ooit was ik ziek en het ging maar niet over. Toen ben ik Oblomov gaan lezen en daarna een biografie over Proust. In beide boeken lag de hoofdpersoon een groot deel van de tijd in bed, zodat ik me beter kon verzoenen met mijn lot. Maar ja, in dit geval... je moet jezelf ook weer niet de put in lezen.
Ken je trouwens Tender is the Night van Scott Fitzgerald? Misschien leuk voor als het iets beter gaat. Omdat het zo'n mooi liefdesverhaal is en toch ook over gekte gaat en treurig is. Maar mogelijk ken je het al.
En dan rest me niets anders dan je te groeten vanuit een andere put. (Maar het wordt al lichter.)
Dank je, Flop. En de groeten terug! Het is mooi dat er altijd nog ondergrondse gangenstelsels bestaan, en klopsignalen. Ja, die helpen. Tender is the Night ga ik lezen; ben ik al langer van plan, komt er steeds maar niet van. Wat lees jij nu?
Woolf, dagboeken en In de lighthouse (in het Nederlands, vrees ik.) Maar het gaat langzaam. Verder vanochtend een ander boek van Grombowicz in de kast ontdekt. Wist niet dat we het hadden. Die Krekel!
Therapeutisch lezen, daar geloof ik niet in. Hoogstens in bibliotherapie voor verveelde Vivalezersjes. (In zelfhulpboeken aanstrepen wat precies zo voelt.)
In diepe rouw kan ik geen letter lezen.
In de aller-allerdiepste rouw verdraag ik alleen nog radio.
Bij 'een beetje somber' kan ik wel goed sprookjes lezen. Liefst met illustraties van Rie Cramer.
Gaat het al wat beter lieve Pauline?
@flopke: het is To the lighthouse. Ze komt er niet.
Ach, Woolfs dagboeken: die zou ik nog wel eens voor het eerst willen kunnen lezen! Ik heb in Londen twee delen dagboeken van Gombrowicz gekocht. Daar kan ik nog wel fris aan beginnen. Goedzo, Marina: jij weet tenminste dat boeken maar armoedige dingen zijn! Ik ga het voortaan niet eens meer proberen, maar zet gewoon de radio (1,2,3,4,5?) aan. En het gaat weer beter. Dag lieve luisteraars!
Pardon: die laatste, dat ben ik dus!
Ik begon aan een troostrijke reactie, Sis, maar het werd te lang. Daarom mijn reactie op mijn blog: http://tinyurl.com/39yxso. Leuk om te zien hoe vanuit diverse putjes lichtjes schijnen in de nacht!
Wat Harold Bloom doet op zwarte dagen? Een boek pakken? Nou, liever een vrouw. (Dat probeerde hij). De verkeerde nochthans. Opeens schoot me weer te binnen: Naomi Wolf en Harold Bloom. Ik weet, het heeft een roddelig element, maar stel dat het waar is, dan zegt het ook weer wat. We moeten het toch uitzoeken. Bloom zou zich tegenover de jonge Naomi Wolf hebben gedragen als een Ruud Lubbers, zie: http://tinyurl.com/2b2smx. (Titel: 'Sex and silence at Yale').
Your Raging Reporter en Dark Knight of the Soul, P.
@pieter: ik vind het belangrijk dat dergelijke dingen tot de bodem worden uitgezocht. Er kunnen niet genoeg Ruuds Lubbersen worden ontmaskerd.
Ik grijp naar Pearl S. Buck als het allemaal niet lekker loopt. Gedateerd, zeker, maar ik put er nu eenmaal troost uit. Ik heb uw Zuiderkruis en Blauwbaard besteld bij de bibliotheek trouwens. Heb nog nooit iets van u gelezen, maar daar gaat nu verandering in komen :-) Hartelijke groet!
Ha Wieneke,
Ja, gedateerde boeken kunnen erg troostrijk zijn. Misschien omdat we die vroeger lazen, en het ons even terugbrengt in een verleden dat veilig lijkt? Dan werken de inhoud van het boek en de herinnering aan toen we het eerder lazen mooi samen om heilzaam te zijn. Ik heb dat met Lord of the Rings. Leuk dat je iets van mij gaat lezen, en hartelijke groeten terug!
Een reactie posten